به نام خدا

وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی

معاونت آموزشی

آيين نامه ارزيابي "فعاليت هاي نوآوري (دانش پژوهي) در آموزش علوم پزشکي"

مقدمه:

دارا بودن يک نظام آموزشي و پژوهشي پويا و بالنده مستلزم حفظ جايگاه مؤسسات آموزش عالي در جهت انجام هر سه حيطه فعاليت آنها شامل آموزش، پژوهش و ارائه خدمت است. از آنجا که فعاليت هاي آموزشي بخش مهمي از رسالت مؤسسات آموزش عالي و قسمت عمده اي از عملکرد اعضاي هيأت علمي را تشکيل مي دهند، ضروري است تلاش و کوشش ايشان در اين عرصه نيز به نحو مناسب ارزيابي و ارزش گذاري شود. وجود چنين ساز و کاري سبب خلق ارزش‌هاي بديع و آثار مفيدي در حيطه آموزش خواهد شد كه جوهره آن ايمان و اخلاص، علم و تجربه، ابتكار و خلاقيت و تلاش صاحبان خرد و انديشمندان و تلاشگران عرصه‌هاي آموزش    مي باشد.

ماده 1. هدف:

هدف از تدوين اين آيين نامه تعيين چگونگي مستند ساختن، ارزيابي جامع، دقيق و منصفانه و امتياز دهي آن دسته از فعاليت هاي نوآورانه و دانش پژوهي در زمينه آموزش علوم پزشکي است که در دانشگاههاي علوم پزشکي کشور انجام شده است. نتايج ارزيابي ها و امتيازات حاصل از اين فعاليت ها مي توانند به فراخور و بر اساس آيين نامه ها و دستورالعمل هاي مربوطه در مراحل و مقاطع مختلف از جمله براي ارزيابي فعاليت هاي دانش پژوهي آموزشي ماده 1 آيين نامه  ارتقاي  اعضاي هيأت علمي مورد استفاده قرار گيرند.

ماده 2. تعاريف:

1. فعاليت هاي آموزشي شامل کليه فعاليت هايي است که در حوزه آموزش و در سطوح مختلف صورت   مي گيرد و شامل تدريس، برنامه ريزي آموزشي، راهنمايي و مشاوره، مديريت و رهبري آموزشي، و ارزيابي فراگيران مي شود:

• تدريس: مراد از تدريس هر گونه فعاليتي است که منجر به يادگيري فراگير مي شود. اين فعاليت ها شامل تدريس مستقيم (از جمله سخنراني و کار در گروههاي کوچک) و نيز تهيه مواد آموزشي مرتبط مي گردد.
• برنامه ريزي آموزشي: مقصود تدوين مجموعه اي طولي از فعاليت هاي آموزشي است که به صورت سيستماتيک طراحي و سازماندهي شده است که در هر سطحي از آموزش ارائه      مي گردد و مورد ارزشيابي قرار مي گيرد.   
• راهنمايي و مشاوره: عبارتست از برقراري يک رابطه سازنده که در آن فرد مشاور دستيابي فراگير را به اهداف خود تسهيل مي کند.
• مديريت و رهبري آموزشي: عبارتست از فعاليت هاي راهبردي که سبب بهبود برنامه هاي آموزشي و پيشرفت عرصه آموزش مي شود. 
• ارزيابي فراگيران: مقصود تمامي فعاليت هاي مرتبط با ارزيابي دانش، مهارت، و نگرش فراگيران است.

2. مقصود از نوآوري (دانش پژوهي) انجام فعاليتي بديع در جهت حل مسأله، گسترش مرزهاي دانش و ورود به عرصه‌هاي جديد است. فعاليت هاي نوآورانه (دانش پژوهي) به آن دسته از فعاليت هايي اطلاق مي شود که داراي اهداف مشخص، آماده سازي کافي، استفاده از روش مندي مناسب، ارائه نتايج مهم و قابل توجه، ارائه و معرفي مناسب برنامه، و برخورد نقادانه با آن باشد. حوزه کاربرد و ميزان بديع بودن اين فعاليت ها ممکن است در سطح دانشگاهي، کشوري (ملي) و يا بين المللي باشد.
3. براي اين که فعاليتي جزو فعاليت هاي دانش پژوهي طبقه بندي شود ، لازم است اين فعاليت علاوه بر داشتن بُعد کمّي و کيفي، در برگيرنده تعامل انجام دهنده(گان) آن فعاليت با جامعه آموزش علوم پزشکي باشد. به منظور برقراري اين تعامل لازم است که مجري يا مجريان فعاليت مورد نظر نشان دهند که براي اجراي آن از منابع و مستندات موجود در متون آموزش علوم  پزشکي بهره برده اند، و محصول و نتيجه فعاليت آموزشي آنها به نحو مناسبي در اختيار ساير اعضاي جامعه آموزش علوم پزشکي قرار گرفته است به گونه اي که ساير افراد مي توانند بر پايه آن ، اقدامات و فعاليت هاي بعدي را انجام دهند و بدين وسيله نتايج حاصل از اين فعاليت در طول زمان به گسترش دانش آموزش علوم پزشکي کمک نموده است. گستردگي و حوزه اين تعامل مي تواند در سطح دانشگاهي، ملي، يا       بين المللي باشد.

ماده 3. چگونگي ارائه فعاليتها:

1. لازم است فرد متقاضي مستندات، شواهد و مدارک لازم در خصوص فعاليت هاي مورد نظر را در قالب فرم مربوطه که در پيوست شماره 1 آورده شده است، به معاونت آموزشي دانشگاه متبوع ارائه نمايد.
2. مستندات ارائه شده بايد علاوه بر اطلاعات مربوط به کميت و کيفيت فعاليت انجام شده، داراي شواهدي دال بر تعامل با جامعه آموزش علوم پزشکي در سطوح مختلف باشد. مصاديق اين تعامل عبارتند از برگزاري کارگاه هاي آموزشي و ايراد سخنراني در مورد نتايج فعاليت آموزشي صورت گرفته يا محصول آن به صورت مدعو در حوزه هاي وسيعتر (ساير دپارتمانها/ دانشکده ها/ دانشگاهها)، ارائه نتايج در کنگره هاي علمي، انتشار در مجلات علمي- پژوهشي، ثبت فعاليت ها در تار نماها (website) از جمله AAMC, MedEdPORTAL و يا موارد مشابه.
3. در صورتي که فعاليت نوآورانه مورد پذيرش اوليه قرار گيرد، مجريان بايد جزئيات فعاليت صورت گرفته را به نحوي که براي کليه جامعه آموزش علوم پزشکي مورد استفاده و قابل تکرار باشد ، ارائه نمايند.   
4. معاونت آموزشي دانشگاه موظف است تاريخ دريافت مستندات مربوطه از مجري (يا مجريان) را گواهي نمايد.

ماده 4. روند ارزيابي: 

1.‌ ارزيابي فعاليت هاي فوق بر اساس اصول علمي ارزشيابي دانش پژوهي و با توجه به مستندات ارائه شده در 6 محور زير صورت گرفته و امتيازات بر اساس ضوابط هر بند تعيين مي شود.

• دارا بودن  اهداف مشخص و از پيش تعيين شده
• بررسي پيشينه و آماده سازي زمينه براي اجراي فعاليت
• استفاده از روش هاي مناسب (متدولوژي معتبر)
• ارائه نتايج مهم و قابل توجه
• ارائه و معرفي مؤثر برنامه و يا فعاليت صورت گرفته
• برخورد نقادانه با نحوه انجام فعاليت و نتايج حاصل از آن

2. مرجع تأييد كننده فعاليت و تعيين امتياز در هر يک از دانشگاه ها ،"كميته دانشگاهي ارزيابي     فعاليت هاي نوآورانه آموزش علوم پزشکي" است (که از اين پس در اين آيين نامه به اختصار "کميته" ناميده مي شود).
3. اعضاي اين کميته مركب از معاون آموزشي دانشگاه (رئيس کميته)، مدير مركز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشكي دانشگاه (دبير کميته)، رئيس دانشکده مربوطه و چهار نفر از صاحبنظران آموزش علوم پزشکي به پيشنهاد معاون آموزشي دانشگاه و با حکم رياست دانشگاه مي‌باشد.
4. کميته مي تواند در صورت لزوم و بنا بر صلاحديد رئيس کميته به تناسب از افراد مطلع يا صاحب نظر ديگري دعوت به عمل آورد تا بدون حق رأي در جلسات شرکت نمايند.
5. شرايط اعضاي کميته عبارت است از:

• داشتن سابقه برجسته آموزشي  
• آشنايي به دانش آموزش علوم پزشکي
• التزام به رعايت اصول اخلاق در داوري
• سابقه حداقل 5 سال کار به عنوان عضو هيأت علمي
• ترجيحاً دارا بودن رتبه دانشياري يا بالاتر 

6. لازم است اعضاي اين کميته آموزش هاي لازم را در مورد چگونگي بررسي مستندات و داوري    فعاليت هاي دانش پژوهي آموزشي طي نمايند.
7. به منظور ارزيابي دقيق و کارشناسانه فعاليت هاي ارائه شده، لازم است مستندات ارائه شده حداقل توسط دو داور مورد بررسي قرار گيرد.
8. چنانچه کميته فعاليت هاي ارائه شده را مرتبط ندانست، مستندات را بايد با ذکر دلايل مسترد نمايد. فرد يا افراد ارائه دهنده فعاليت مي توانند در صورت اعتراض به اين امر، بر اساس آنچه در ماده 5 آمده است درخواست تجديدنظر كنند .
9. نظرات کارشناسي اين داوران بر اساس فرم هاي از پيش طراحي شده (که در پيوست شماره 2 آمده است) اخذ گرديده و جهت تصميم گيري نهايي در اختيار کميته قرار مي گيرد.  
10. داوري اين فعاليت ها بايد توسط افراد خبره در امر آموزش علوم پزشکي صورت گيرد و لازم است تمهيداتي فراهم شود تا از هر گونه سوگيري احتمالي پيش گيري شود. بدين منظور اولاً داوريها بايد حتي الامکان به گونه اي صورت پذيرد که داوران از نام و مشخصات افراد انجام دهنده آن فعاليت    بي اطلاع باشند، و ثانياً  فرد ارائه دهنده مستندات (مجري يا نماينده مجريان) مي تواند نسبت به اعلام نام دو نفر که بنا به دلايلي نمي خواهد جزو داوران ارزيابي کننده فعاليت ارائه شده توسط وي باشند اقدام نمايد. در اين صورت کميته موظف خواهد بود براي امر داوري از افرادي به غير از افراد نام برده توسط مجري استفاده نمايد.
11. در مواردي که دو داور نظرات کاملاً متفاوتي در مورد ارزيابي فعاليت ارائه شده داشته باشند، کميته مي تواند مستندات ارائه شده را براي داور سوّمي ارسال نمايد. 

ماده 5. روند اعلام نتيجه و رسيدگي به اعتراضات:

1. مجري و يا نماينده مجريان طرح بايد به نحو مقتضي و در اسرع وقت (حداکثر ظرف مدت 2 ماه از تاريخ ارائه مستندات به معاونت آموزشي دانشگاه) از نتيجه نهايي ارزيابي و تصميمات کميته مطلع شود.
2. در مواردي که مدارک ارائه شده توسط مجري (مجريان) طرح ناقص و لذا غير قابل قضاوت باشد، معاونت آموزشي بايد موارد را حداکثر ظرف مدت يک ماه از تاريخ تحويل مستندات به وي اعلام نمايد. بديهي است در اين موارد مهلت اعلام نتايج نهايي دو ماه پس از تحويل مدارک کامل و بدون نقص خواهد بود.
3. در صورت صلاحديد، کميته مي تواند نتايج داوري هاي صورت گرفته را بدون نام داوران در اختيار مجري (مجريان) طرح قرار دهد.  
4. كميته هاي  دانشگاهي موظفند فعاليت هاي نوآورانه آموزشي را پس از تصويب جهت اطلاع رساني عمومي در تارنماي (website ) دانشگاه قرار دهند .
5. كميته كشوري نيز موظف است فعاليت هاي نوآورانه آموزشي مصوب كشوري را در تارنما (website) معاونت آموزشي وزارت متبوع قرار دهد وامكان دسترسي به سايت هاي كليه كميته هاي دانشگاه هاي علوم پزشكي كشور را  براي مراجعين به سايت، بمنظور اطلاع از فعاليت هاي نوآورانه دانشگاهها فراهم نمايد.
6.  در صورتي كه فرد يا افرادي مدعي انجام قبلي فعاليتي باشند ، مي توانند مستندات خود را به كميته مربوطه ارائه نمايند و در اين موارد در صورت اثبات ادعا ، نتايج ارزيابي از نظر ميزان و سطح نوآوري قابل تجديد نظر و امتيازات مکتسبه قابل بازپس گيري خواهد بود.
7. چنانچه عضو هيأت علمي نسبت به نتيجه رسيدگي اعتراضي داشته باشد مي تواند ظرف مدت يک ماه از تاريخ ابلاغ نتيجه نهايي، موارد را به مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشكي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي منعکس نمايد.
8. مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشكي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي موظف است در کميته اي که ترکيب آن در بند 4 ماده 6 آورده شده است به اين اعتراضات رسيدگي نمايد. براي اين منظور اين مرکز از دانشگاه خواهد خواست تا نتيجه ارزيابي را با ذکر دلايل و مستندات ارائه تا مجدداً مورد ارزيابي قرار گيرد.  

ماده 6. روند ارزيابي فعاليت هاي نوآورانه در سطح فراتر از دانشگاه:

1. کميته دانشگاهي ارزيابي فعاليت هاي نوآورانه آموزش علوم پزشکي مي تواند نوآورانه بودن       فعاليت هاي صورت گرفته را تأييد کند و سطح آن را تا حد دانشگاه تعيين نمايد. چنانچه بنا به تشخيص کميته مزبور (با يا بدون درخواست فرد يا افراد ارائه دهنده آن) فعاليت صورت گرفته در سطح كشوري يا بين المللي باشد، لازم است مستندات مربوطه جهت بررسي به نحو مناسب به مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشكي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي ارائه گردد.
2. مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشكي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي  موظف است مستندات ارسالي را بررسي و نتايج آن را به دانشگاه مربوطه اعلام نمايد.
3. مرجع تأييد كننده فعاليت و تعيين امتياز در اين مرکز، "كميته کشوري ارزيابي فعاليت هاي نوآورانه آموزش علوم پزشکي" است (که از اين پس در اين آيين نامه به اختصار "کميته کشوري" ناميده      مي شود).
4. اعضاي اين کميته مركب از معاون آموزشي وزارت متبوع (رئيس کميته)،رئیس مرکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشكي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي (دبير کميته)، رئيس مرکز امور هيأت علمي معاونت آموزشي، و چهار نفر از صاحبنظران آموزش علوم پزشکي به پيشنهاد معاون آموزشي و حكم وزير مي‌باشد.
5. کميته مذكور مي تواند در صورت لزوم و بنا بر صلاحديد رئيس کميته به تناسب از افراد مطلع يا صاحب نظر ديگر از جمله دبير دبيرخانه مربوطه حسب موضوع مورد بررسي دعوت به عمل آورد تا بدون حق رأي در جلسات شرکت نمايند.
6. به منظور ارزيابي دقيق و کارشناسانه فعاليت هاي ارائه شده، لازم است مستندات ارائه شده حداقل توسط دو داور مورد بررسي قرار گيرد.
7. روند داوري و چگونگي تصميم گيري نهايي در خصوص فعاليت هاي ارائه شده همانند بندهاي 9 تا 11 ماده 4 اين آيين نامه است. 

ماده 7. بسترسازي براي انجام فعاليت هاي نوآورانه آموزشي :

1. كميته هاي دانشگاهي و كشوري موظفند به منظور توسعه كمي و كيفي فعاليت هاي نوآورانه و فراهم                     كردن زمينه و بستر مناسب براي انجام اين گونه فعاليت ها ، راهكارهايي را جهت حمايت و رفع موانع موجود در سطوح مختلف مصوب و اجراي آنها را از طريق مسئولين مربوطه پيگيري نمايند.
2. به منظور تقويت روحيه كار جمعي و ترويج فعاليت هاي نوآورانه ، كميته هاي دانشگاهي  مي توانند بنا به پيشنهاد معاون آموزشي دانشگاه براي مراكز و يا گروههاي آموزشي كه بستر لازم را براي       فعاليت هاي نوآورانه اعضاي خود فراهم نموده و يا از بيشترين فعاليت هاي نوآورانه نسبت به ساير مراكز و گروهها برخوردارباشند، بر اساس مستندات ارائه شده تشويق هايي در نظر گيرند.

ماده 8. روند نظارت بر فعاليت هاي نوآورانه آموزشي:

1. كميته هاي دانشگاهي موظفند گزارش اقدامات انجام شده را هر شش ماه يكبار براي كميته كشوري ارسال نمايند .
2. كميته كشوري موظف است گزارش فعاليت هاي نوآورانه كميته هاي دانشگاهي را بررسي و بازخورد لازم ارائه نمايند.

ماده 9. اين آيين نامه در 9 ماده  تدوين گرديده  و در تاريخ 11/12/1387 به تصويب شوراي معين شوراي عالي برنامه ريزي علوم پزشکي رسيده است و پس از ابلاغ توسط وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشکي لازم الاجراء خواهد بود.